Overgewicht en obesitas onder kinderen is ‘hot’. Met grote regelmaat verschijnen er berichten in de media die aangeven dat overgewicht en zelfs extreem overgewicht, oftewel obesitas, onder kinderen een groot en groeiend probleem is. Een heuse ‘welvaartsziekte’ die grote gevolgen kan hebben voor zowel het individu als de maatschappij.

Maar hoe groot is het aantal kinderen & jongeren met overgewicht?

Uit ons eigen onderzoek “de TwinQ van kinderen & jongeren anno nu” blijkt o.a. dat 13% van de 5-12 jarigen overgewicht heeft en 7% zelfs ernstig overgewicht:

• 17% van de jongens heeft overgewicht en 8% zelfs ernstig overgewicht
• 10% van de meisjes heeft overgewicht en 7% zelfs ernstig overgewicht

Dit houdt dus in dat circa 1 op de 5 kinderen te kampen heeft met (extreem) overgewicht. We vinden dat het dan ook tijd is geworden om dit groeiende probleem aan te pakken.

Obesitas: een complex en vaak onderschatte problematiek

Momenteel worden er vele initiatieven ontplooid om overgewicht onder kinderen aan te pakken.

Voor het slagen van deze initiatieven is het van belang om inzicht te hebben in het hoe en waarom van overgewicht. Dit om de juiste haakjes te kunnen vinden om zowel kinderen als hun ouders op de juiste manier aan te spreken en te ondersteunen in hun gevecht tegen overgewicht.

De afgelopen jaren ben ik tijdens verschillende (onderzoeks)projecten op zoek geweest naar deze haakjes. En het verbaast me telkens weer dat de problematiek van overgewicht teveel wordt onderschat. Bestrijding van overgewicht klinkt vaak simpel: ‘mensen moeten gewoon gezonder eten en meer bewegen’. Net alsof mensen met overgewicht dat zelf niet weten?! Overgewicht en dus ook obesitas is een complex probleem dat niet kan worden bestreden met enkel rationele argumenten of dingen te verbieden. Op basis van diverse onderzoeken heb ik een aantal aspecten gedefinieerd die de complexiteit van obesitas enigszins weergeven (voor een uitgebreider inzicht zie ons paper Overgewicht & Obesitas hieronder):

• Ongezond gedrag wordt gedurende een lange periode herhaald en versterkt waardoor het uiteindelijk een gewoonte is geworden. Het aanpassen van gewoontes is extreem moeilijk en vergt grote inspanningen. Ons gedrag wordt immers grotendeels gestuurd door onbewuste impulsen waardoor we geneigd zijn automatisch ingesleten gedragspatronen te volgen.
• De mate waarin kinderen te kampen hebben met overgewicht wordt grotendeels bepaald door het gedrag van ouders en de sociale omgeving Zo zien wij dat problemen met overgewicht met name voorkomen bij de ‘verwennende ouder’ en de ‘no-nonsens ouder’. Voor beide oudertypes geldt dat gezonde voeding een onbelangrijke en ondergeschikte rol speelt in hun leven.
• ‘Sense of urgency’ om te veranderen ontbreekt vaak: Ondanks het feit dat men zich op een gegeven moment bewust wordt van overgewicht, blijkt de ‘sense of urgency’ om het huidige gedrag te veranderen vaak te ontbreken. Men is pas bereid om het comfortabele gedragspatroon te wijzigen wanneer de problemen die men door overgewicht ondervindt, groot genoeg zijn om de benodigde offers te aanvaarden.
• Onbewust van consequenties eigen gedrag. Zelfs als ouders en kinderen bereid zijn iets aan het overgewicht te doen, is men zich in de meeste gevallen echter niet bewust van de consequenties van hun eigen gedrag en de mogelijkheden om dit te veranderen.
• Doorbreken gedragspatronen: jezelf nu straffen voor een lange termijn doel. Zoals reeds aangegeven is het erg moeilijk om ingesleten gedragspatronen te doorbreken. Er geldt dan ook vaak: “pas als het een probleem is, ga ik mezelf straffen”.

En dat de complexiteit van overgewicht wellicht nog dieper ligt dan gedacht, blijkt wel uit het feit dat we in ons recente onderzoek hebben gezien dat kinderen woonachtig in een groene woonomgeving minder vaak overgewicht blijken te hebben dan kinderen die woonachtig zijn in een omgeving met weinig groen! En aangezien we nog lang niet klaar zijn met alle analyses volgt binnenkort meer…

Op zoek naar een schuldige: Kidsmarketing

Om overgewicht en obesitas onder kinderen te bestrijden is het in mijn ogen essentieel om rekening te houden met bovenstaande aspecten. Een van de mogelijkheden is om gezonde voeding uit het verdomhoekje van ‘moeten’ te halen. (zie ons paper hieronder voor meer mogelijkheden). Want ja zeg nou zelf, kinderen leren al op heel vroege leeftijd dat gezond gelijk staat aan “moeten” en ongezond aan “feest en beloning”. Zo hoor je immers een ouder vrijwel nooit zeggen: “als je alles netjes opruimt, krijg je van mij als beloning een appel”. Integendeel, de meeste ouders zetten ongezonde voeding vaak in als stimulans om hun kind iets gezonds te laten eten: “als je al je groentes hebt opgegeten krijg je van mij een ijsje”.

Maar het kan ook anders…Een mooi voorbeeld zijn de snackgroenten. Hier is heel goed gekeken naar de momenten waarop ongezonde producten worden gegeten… ja precies het ‘snackmoment’. En juist dat domein is door de naam geclaimd: “snack groenten” (en hierdoor qua associaties ver weg gepositioneerd van de ‘moetgroenten’).

Maar helaas merk ik dat een aantal mensen en diverse media liever kiest voor een korte en simpele weg. Een weg die gebaseerd lijkt te zijn op het verhaal van een sprookje. Een sprookje waarin het welzijn van kinderen wordt bedreigd door één duidelijke vijand. Deze vijand wordt door de held bestreden en uiteindelijk verslagen…en de kinderen leefden nog lang, gezond en gelukkig. Wat is er mooier dan dat? Wat zou het fijn zijn als we een eenduidige vijand voor obesitas kunnen aanwijzen in plaats van een complex en veelkoppig monster (zoals de problematiek in werkelijkheid is)?

De vijand: kidsmarketing.

Vaak wordt kidsmarketing afgeschilderd als dé grote boosdoener, de grote verleider die onschuldige en weerloze kinderen verleidt tot ongezond gedrag. Er wordt dan ook geroepen “laten we kidsmarketing verbieden”. Ja laten we dat doen…en daarbij alle andere complexe oorzaken vergeten. Laten we daarbij voor het gemak vergeten dat kinderen en ouders een keuze hebben. Dat zij zelf kunnen kiezen voor gezond of ongezond gedrag. Laten we alle schuld op die kidsmarketing schuiven. Ja toch? Dan is alles opgelost. Of niet? Nee, in mijn ogen is er niks mis met af en toe ongezond gedrag als dit maar met mate gedaan wordt en geen gewoonte wordt. En laten we nou eens die ouders en kinderen gaan ondersteunen die hier moeite mee hebben. Laten we ouders zien dat korte termijn verwennen middels ongezonde voeding en snacks juist een averechtse werking heeft op het geluk en welzijn van hun kind. Dat je kinderen juist je liefde en genegenheid toont door hen gezonde voeding en snacks aan te bieden. Dat je ouders en kinderen laat zien en voelen dat af en toe zondigen niet erg is maar dat een kind zich veel gelukkiger voelt bij een gezonde leefstijl. Dat zij zelf een eerlijke en wel overwogen keuze kunnen maken voor gezond (zowel bewust als onbewust). En misschien, heel misschien kunnen we daarbij gebruik maken van de power, waardevolle inzichten en voorbeelden uit de kidsmarketing. Zou dat niet een oplossing zijn? Kidsmarketing is immers veel meer dan het aantrekkelijk maken van snoepgoed. O.a. Chiquita, KidsVitaal, het JOGG, de gemeente Dordrecht, Natuurmonumenten (Oerrr) en leveranciers van diverse snackgroenten doen het al…. En wellicht zijn zij wel de voorlopers van deze tijd. Want zeg nou zelf: 2015 is het jaar van “power to the people”, “de vrije wil” en “samen zijn we sterk” terwijl “verbieden”, “het ligt altijd aan de ander” en “betutteling” zooooo 2014 is.

Dus laten we onze krachten bundelen en samen de wereld een beetje mooier en gezonder maken en het meerkoppige monster van obesitas samen verslaan…

Meer ideeën over hoe we dit samen kunnen doen? Bekijk dan onderstaand document:

—♥—

Blog

—♥—